Uit de nieuwste financiële trendanalyse van de jeugdzorgsector blijkt dat aanbieders zich in 2023 weliswaar stabiliseerden, maar ook enorm kwetsbaar blijven. Wat betekent dit voor de continuïteit van jeugdzorg? En hoe verhouden de financiële resultaten zich ten opzichte van andere zorgsectoren? “Er zijn zorgelijke ontwikkelingen.”
Eest het goede nieuws: waar de financiële resultaten van jeugdzorgaanbieders de laatste jaren steeds verder daalden, zijn die in 2023 gestabiliseerd. De winstmarges zijn zelfs licht gestegen, naar gemiddeld 1,5 procent. “Maar de resultaten blijven nog steeds heel kwetsbaar”, zegt Gertjan Postma, financieel adviseur bij de Jeugdautoriteit en auteur van de Trendanalyse 'Financiële ontwikkelingen in de jeugdzorgsector'. “Vooral als je kijkt naar de grote aanbieders met een omzet van boven de 20 miljoen euro. Zij hadden in 2023 een gemiddeld resultaat van 0,9 procent. Dat is te laag als je bedenkt dat deze organisaties aan de lat staan om de jeugdzorg te vernieuwen. Om te kunnen investeren heb je een winstpercentage van minimaal 2 procent nodig. Wij horen dat er veel wordt bezuinigd op ict, opleidingen en onderhoud van gebouwen. Dat is een risico voor de toekomst. Er zal een keer een inhaalslag moeten komen.”
Budgetten onder druk
Postma beschrijft de huidige situatie als een ‘status quo’. “We zien dat er in 2023 iets minder aanbieders onder nul draaien. Een op de zes in plaats van een op de vijf. Dat is natuurlijk nog steeds heel veel. Maar het is niet vreemd: de gemeentelijke budgetten staan onder druk en dat vertaalt zich door naar jeugdzorgaanbieders.” Postma ziet als financieel adviseur ook grote instellingen die dreigen om te vallen. Op dit moment zitten er 18 jeugdzorgaanbieders ‘in casuïstiek’ bij de Jeugdautoriteit. “De urgente problematiek zit vooral bij aanbieders die ook de transformatie van jeugdzorg moeten uitvoeren. Maar die aanbieders zijn gelukkig niet maatgevend voor de sector. Met het merendeel van de 280 aanbieders waar wij als Jeugdautoriteit toezicht op houden gaat het gelukkig beter.”
Andere zorgsectoren
De trend in de jeugdzorg is redelijk vergelijkbaar met andere zorgsectoren. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) houdt jaarlijks bij hoe het zorgaanbieders financieel vergaat en verwerkt dit op de website Zichtopzorgaanbieders.nl. Gemiddeld genomen steeg het rendement van zorgaanbieders in 2023, vertelt Albret Nieuwenhuis, toezichthouder bij de NZa en verantwoordelijk voor de data-analyses. “Na een daling in rendementen in 2022 zien we een lichte stijging in 2023, al lijkt dat voor een deel te maken te hebben met hogere rentebaten en lagere kapitaallasten. Veel zorginstellingen, zoals academische ziekenhuizen of grote GGZ-instellingen, hebben een aanzienlijk eigen vermogen. Met een hogere rente op de kapitaalmarkt nemen hun rentebaten toe. Die baten geven echter een vertekend beeld van de sector, want wat is nu het werkelijke rendement?”
"Ik zie zorgaanbieders die miljoenen winst hebben en aanbieders die niet rond kunnen komen."
Rendementen
Gemiddeld kwamen de ziekenhuizen in 2023 uit op 1 procent winst, waarvan de Universitair Medische Centra tussen de 2 en 3 procent zaten. De GGZ zat in 2023 op 1,3 procent winst, net als de gehandicaptenzorg. “Al deze zorgsectoren hebben zich verbeterd ten opzichte van 2022”, legt Nieuwenhuis uit. Toch ziet ook hij de situatie, net als Postma voor de jeugdzorg, niet rooskleurig in. “Er zijn zorgelijke ontwikkelingen. Zo zien we dat de spreiding van rendement steeds groter wordt. Ik zie zorgaanbieders die miljoenen winst hebben en aanbieders die niet rond kunnen komen. Dat maakt het lastig om te bepalen wat een goed gemiddeld rendement is. Verder zijn de energiekosten de afgelopen jaren excessief gestegen. Vooral voor grote instellingen is dat een probleem. Wij zien ook dat er minder in de zorg wordt geïnvesteerd. Banken stellen steeds meer eisen. Daarnaast is het afwachten welke invloed de loonstijgingen van de afgelopen tijd hebben op de begrotingen als de rente-opbrengsten weer gaan dalen.”
Kijk voor meer informatie en trends over de zorg op de website Zicht op zorgaanbieders, een samenwerking tussen de NZa, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en het Informatieknooppunt Zorgfraude.
Personeelstekorten
De grootste bedreiging voor zorginstellingen vormt misschien wel het tekort aan personeel. “De algemene trend in de zorg is dat werknemers behoorlijk trouw zijn aan hun werkgever”, aldus Nieuwenhuis. “Maar veel zorginstellingen hebben moeite om vacatures te vervullen. De vraag is wat er gaat gebeuren met alle externe krachten als er vanaf 2025 wordt gecontroleerd op schijnzelfstandigheid. Komen die ZZP’ers terug in loondienst, of verdwijnen ze uit de zorg?”
In de trendanalyse van de jeugdzorgsector is al te zien dat het aandeel PNIL, personeel dat niet in loondienst is, in 2023 wat is gedaald, van 22 naar 21 procent. De jaren ervoor nam het aandeel PNIL juist toe. “Extern personeel is vaak kostbaar, dus meer vast personeel in plaats van PNIL is een goede ontwikkeling”, aldus Postma.
"In 2028 ruim een miljard bezuinigen, zoals de overheid van plan is, lijkt mij niet realistisch."
Efficiënter
Hoe de jeugdzorgsector zich de komende jaren ontwikkelt is afwachten. De plannen in de Hervormingsagenda richten zich op het stoppen met uithuisplaatsingen. Postma: “Extramurale zorg, achter de eigen voordeur, en minder 24-uurszorg en verblijf; dat is financieel efficiënter. Je hebt geen dure gebouwen meer nodig. Ook willen we in Nederland minder jongeren in de jeugdzorg, door meer hulp naar het sociale domein te verplaatsen. Als dat lukt kun je flink besparen op jeugdzorg. Maar die ontwikkelingen zien wij nu nog niet terug in de cijfers en in het veld. Vanaf 2026 bezuinigen, tot 1,1 miljard in 2028, zoals de overheid van plan is, lijkt mij niet realistisch. Dan vallen er waarschijnlijk veel aanbieders om.”
Ook Nieuwenhuis is op korte termijn niet enthousiast over de financiële ontwikkelingen in de zorg. “De toenemende verschillen in rendement en de krapte op de arbeidsmarkt baren me zorgen. We weten niet goed hoe dat zich gaat ontwikkelen.” Binnenkort krijgt Nieuwenhuis wel meer inzicht in het totale zorglandschap, want vanaf boekjaar 2024 zijn alle zorgaanbieders verplicht om een openbaar jaarverslag op te stellen. “Dan krijgen we veel meer bedrijfsresultaten en daarmee hopelijk meer inzicht in de ontwikkelingen in de zorgsector. Met dat inzicht kunnen beleidsmakers dan beter bijsturen.”
Abonneren op JA Magazine
Abonneer je gratis op het online magazine van de Jeugdautoriteit en ontvang vier keer per jaar de nieuwe editie altijd direct in je mailbox.
