De Jeugdautoriteit doet momenteel onderzoek naar arbeidsmarkttekorten in de jeugdzorg. De uitkomsten verschijnen dit najaar. Onderzoekers Marion Herben en Jan Kik vertellen alvast over de eerste inzichten die zij in de startfase van het onderzoek hebben opgedaan. Hoe groot is het personeelstekort? En wat voor effect heeft dit op de continuïteit van de jeugdzorg?
Waarom zijn jullie een onderzoek naar de arbeidsmarkt gestart?
Kik: “Wij kregen veel signalen uit het werkveld dat de arbeidsmarkt in de jeugdzorg een probleem vormt. Denk aan personeelstekorten, hoog ziekteverzuim en te weinig medewerkers met de juiste diploma’s. We willen erachter komen wat hiervan vooral beeldvorming is en wat echt problematisch is. Er gaan bijvoorbeeld verhalen rond dat het ziekteverzuim in de jeugdzorg rampzalig hoog is, terwijl dit lager ligt dan in sommige andere zorgsectoren.”
Herben: “Het personeel in de jeugdzorg wordt meestal over één kam geschoren, terwijl er grote verschillen zitten in het type jeugdzorg. Gespecialiseerde jeugdzorg kent meestal zwaardere werkomstandigheden, waardoor het verloop daar waarschijnlijk hoger ligt. Of dat beeld ook klopt is een van de dingen die we onderzoeken.”
Lees meer achtergrondinformatie over de arbeidsmarkt in onze Stand van de Jeugdzorg.
Hoe groot is het personeelstekort in de jeugdzorg? En hoe erg gaat het worden?
Kik: “Er bestaan extrapolaties voor het verwachte personeelstekort in de jeugdzorg. ABF research heeft berekend dat het personeelstekort zonder ingrijpen in 2031 zal toenemen tot 1900 professionals. Eind 2021 lag het tekort nog op ongeveer 700 professionals.”
Herben: “Het personeelstekort is wel echt een grote zorg.”
Kik: “Het wordt een vicieuze cirkel. Door het personeelstekort moeten de medewerkers harder werken, waardoor het verzuim en het verloop toeneemt. Daardoor neemt het personeelstekort nog meer toe. Om dat op te lossen moeten organisaties externen inhuren, wat weer geld kost dat er eigenlijk niet is.”
Herben: “Met onze analyse en enquête hopen we meer inzicht te krijgen in hoe dit allemaal precies op elkaar inwerkt. Het valt me op dat veel mensen bereid waren om met ons onderzoek mee te denken in een klankbordgroep. Dat zegt denk ik wel iets over de noodzaak die wordt ervaren.”
Hoe ziet jullie onderzoek eruit?
Herben: “We hebben gesprekken gevoerd met betrokkenen, zoals de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Jeugdzorg Nederland, FNV, het ministerie van VWS en Regio Plus. Daarmee hebben we een eerste beeld gekregen van de arbeidsmarkt en onze klankbordgroep samengesteld. Ook hebben we met bestaande cijfers een data-analyse uitgevoerd.”
Kik: “Uit de DigiMV-data, waarin de data uit jaarverantwoordingen van jeugdzorginstellingen zijn verwerkt, hebben we informatie gehaald over bijvoorbeeld personeelsverloop, het resultaat per fte en het percentage externe medewerkers. En we kijken naar de verschillen tussen grote en kleine organisaties. Hebben grote aanbieders meer verzuim dan kleine? En zit er verschillen in het aandeel medewerkers dat niet in loondienst is?”
Herben: “En bestaat er een relatie tussen wisselingen in personeel en winstgevendheid? Dat is ook interessant om in kaart te brengen.”
Kik: “Met de analyse van bestaande cijfers hebben we een enquête opgesteld. Deze leggen we voor aan alle jeugdzorginstellingen met personeel. De resultaten van de enquête gebruiken we als voeding voor verdiepende interviews met jeugdhulpinstellingen en mogelijk andere relevante partners. Vooral in die gesprekken verwachten we nieuwe inzichten op te doen.”
"We moeten met zijn allen creatieve oplossingen bedenken voor het personeelstekort in de jeugdzorg."
Wat hopen jullie te vinden?
Herben: “Ik hoop vooral op goede voorbeelden: dingen die helpen om kwaliteit en continuïteit te blijven leveren, ondanks de arbeidsmarkttekorten. Want de personeelstekorten zijn een feit.”
Kik: “Daar kun je helaas niet heel veel aan doen. Er zijn wel aanbieders die het voor zichzelf oplossen, bijvoorbeeld door leaseauto’s beschikbaar te stellen. Maar voor het stelsel lost dat niets op. Je verplaatst het probleem van de ene aanbieder naar de andere. We moeten met zijn allen creatieve oplossingen bedenken, bijvoorbeeld met digitale innovaties. Het probleem is alleen dat dat geld kost, terwijl jeugdhulpinstellingen vaak weinig financiële middelen hebben. Zo hangt alles met elkaar samen.”
Herben: “We hopen met dit onderzoek ook vooral de cijfers over de arbeidsmarkt te kunnen nuanceren. Bestaande onderzoeken zijn niet heel gespecificeerd. Wat is bijvoorbeeld het verschil in verzuim tussen kleine en grote organisaties? Of tussen laag- en hoogopgeleide medewerkers? En zijn er demografische verschillen? Die informatie kan belangrijke inzichten opleveren voor het personeelsbeleid.”
Hebben gespecialiseerde organisaties meer moeite om personeel vast te houden?
Herben: “Dat moet nog blijken uit ons onderzoek, maar daar lijkt het wel op. Bij gespecialiseerde zorg heb je vaak te maken met ingewikkeldere cliënten en zwaarder werk. Wij hebben begrepen dat er met name een groot tekort bestaat aan gespecialiseerd, hoog opgeleid personeel.”
Kik: “Wat ik van aanbieders hoor: ‘Hoe hoger de opleidingseisen en specialistischer het werk, hoe moeilijker het is om werknemers te vinden. Er zijn psychiaters die het werk van drie psychiaters doen, omdat die andere twee vacatures maar niet op te vullen zijn. Dat is zorgelijk, want hoe lang houdt die ene psychiater die werkdruk nog vol? Ik hoor ook verhalen van jeugdzorgaanbieders die door de schaarste maar medewerkers zonder diploma’s aannemen.”
Herben: “Dat zie ik ook voorbijkomen. Denk aan medewerkers die gezinsvoogden ondersteunen. Dat kan werken, maar soms kost het de gezinsvoogd juist veel tijd om een lager opgeleide kracht in te moeten werken.”
Kik: “Ik hoor daar ook minder enthousiaste verhalen over. Aan de andere kant snap ik het dat organisaties dit proberen. Je moet toch iets doen om met het personeelstekort om te gaan.”
Het onderzoek naar de arbeidsmarkt verschijnt in het najaar van 2024.
Doet jouw organisatie mee aan de enquête?
Wil jij ook bijdragen aan het onderzoek van de Jeugdautoriteit naar de arbeidsmarkt in de jeugdzorg? Stuur dan een mail naar onderzoek@jeugdautoriteit.nl. Wij laten u weten wanneer de enquête online staat.
Abonneren op JA Magazine
Abonneer je gratis op het online magazine van de Jeugdautoriteit en ontvang vier keer per jaar de nieuwe editie altijd direct in je mailbox.
