Foto National Institute of Allergy and Infectious Diseases
De coronaquickscans van de JA geven een beeld van de gevolgen van coronamaatregelen voor de Nederlandse jeugdhulp. Hoofd Monitoren en Signaleren Sabrina van Miltenburg vertelt over de beweegredenen achter het terugkerend onderzoek.
Het is maart 2020 wanneer de Jeugdautoriteit de eerste stap zet naar een periodiek onderzoek naar de gevolgen van corona. De overheid neemt de eerste maatregelen om de opmars van het nieuwe virus te remmen. Geleidelijk aan gaat de wereld op slot. “De JA was er snel bij omdat direct duidelijk was dat dit van grote invloed zou zijn op de jeugdhulp in Nederland,” zegt Sabrina van Miltenburg, hoofd van de afdeling Monitoren en Signaleren van de JA. “De JA heeft haar netwerk gevraagd: hoe ervaren jullie deze nieuwe situatie? Verwachten jullie problemen? In korte tijd is een situatieschets opgeleverd waaruit veel duidelijk werd. Aanbieders bleken liquiditeitsproblemen te verwachten als de coronamaatregelen van kracht bleven. In de tweede golf ontstonden er veel problemen met personeel, thuiswerken en tekorten aan persoonsbeschermende middelen als mondmaskers en handschoenen.”
“De sector bleek veerkrachtiger dan ze zelf dacht.”
Toen duidelijk werd dat de nieuwe situatie nog even zou voortduren en inzichten nodig zouden blijven, maakte de JA van de coronaquickscan een periodieke publicatie. Elke editie voerden de onderzoekers nieuwe verbeteringen door. Van Miltenburg: “De onderwerpen die jeugdhulpaanbieders en onze samenwerkingspartners bij ons aandroegen, verwerkten wij in nieuwe vragen in de enquête. Toen we bijvoorbeeld signalen kregen dat men een uitgestelde hulpgolf verwachtte, is dat onderwerp aan de vragenlijst toegevoegd.”
Vooruitgang
Ook op technisch gebied is er veel verbeterd: waar de JA bij de eerste quickscan de zorgaanbieders nog telefonisch interviewde, is dat later een stuk efficiënter per mail gegaan. Inmiddels werkt de JA zelfs met een online systeem. “De laatste scan is met behulp van een online enquête- en statistiektool tot stand gekomen,” zegt Van Miltenburg. “Daarmee gaat het onderzoek veel sneller en is het makkelijker voor respondenten om de vragen te beantwoorden. Dat scheelt mankracht, maar het grootste voordeel is dat wij de resultaten al binnen enkele weken kunnen publiceren. De coronaquickscan is echt de eerste graadmeter voor de gevolgen van de coronamaatregelen in het jeugdhulplandschap.”
Verschuivende problematiek
Inmiddels heeft de JA vier coronaquickscans gepubliceerd en tekenen zich verschillen af tussen de periodes. Van Miltenburg: “De tekorten aan beschermingsmiddelen waren bijvoorbeeld redelijk snel onder controle en problemen met liquiditeit die aanbieders begin 2020 verwachtten zijn met compensatieregelingen veelal gekeerd. De sector bleek daarin veerkrachtiger dan ze zelf dacht.
Daarentegen kwam er nieuwe problematiek bij: later in het jaar gaven aanbieders aan dat de problemen met personele bezetting een steeds grotere rol gingen spelen, omdat veel werknemers ziek waren of in quarantaine moesten. Moet je dan weer mensen inhuren, dan heeft dat weer gevolgen voor je liquiditeit. Ook sprak uit de eerste onderzoeken duidelijk de vrees voor het teruglopen van zorgvraag. Dat is inmiddels in bepaalde deelsectoren omgeslagen; er zijn bij aanbieders nu juist zorgen over het oplopen van het aantal cliënten als gevolg van de coronamaatregelen.”
“Alleen harde cijfers vertellen niet altijd het complete verhaal.”
Harde cijfers en zachte meningen
De quickscans zijn voor Van Miltenburg en haar team een mooie aanvulling op structurele monitoring. De quickscans geven de mening weer van aanbieders, waar het Early Warning System en de structurele onderzoeken en analyses van de JA juist zijn gebaseerd op harde cijfers. “Een quickscan geeft een eerste indruk, buitengewoon zinvol in een crisissituatie. Maar het onderzoek is niet gevalideerd en de cijfers zijn niet hard. Voor onze reguliere onderzoeken staan de feiten centraal.”
“Toch is deze nieuwe methode ook daarvoor een aanvullend instrument: alléén harde cijfers vertellen ook niet altijd het complete verhaal. Daarom zullen we de methodes van de coronaquickscan ook toepassen in onze andere onderzoeken, door enquêtevragen toe te voegen aan gevalideerde cijfers.”
Resultaten
De momentopname van de coronaquickscan geeft de sector een beeld van de actuele gevolgen van de coronamaatregelen, maar de onderzoeksresultaten worden ook gebruikt bij casuïstiek. “Zolang je goed beseft dat het geen harde informatie is maar een situatieschets, kan dat erg nuttig zijn,” zegt Van Miltenburg. “Sommige aanbieders die in de vorige quickscan aangaven problemen te voorzien, zijn inmiddels door de JA benaderd.”
De quickscans hebben ook de rondetafelsessie rond corona geïnspireerd, die de JA begin februari organiseerde. “Zo rond de derde quickscan dacht de JA na over een manier om meer verbinding tot stand te brengen. De crisis ging duidelijk nog lang duren, en de effecten op een sector die midden in een transformatie zit waren evident. Aanbieders lopen aan tegen problemen in hun eigen organisatie, maar ook in relatie tot hun opdrachtgevers. Laten we dan ook iedereen uitnodigen en het er samen over hebben.”
De toekomst
De toekomst blijft onzeker en voorlopig ziet Van Miltenburg meerwaarde in de inzichten van de coronaquickscans. “Zolang het relevant is blijven we het doen,” zegt zij. “Als de situatie stabiliseert zal er uiteindelijk een moment komen dat we terug kunnen kijken. Dan kunnen we - samen met aanbieders én gemeentes - de verwachtingen, ervaringen, meningen en soms ook emoties uit de quickscans proberen te valideren en zullen we zien in hoeverre de inschattingen klopten. Terugkijkend kunnen we zien of onze verwachtingen zijn uitgekomen, en wat we in het stelsel hebben ondernomen om problemen te ondervangen. Of het meevalt of juist tegenvalt, weten we dan pas.”
De coronaquickscans van de Jeugdautoriteit zijn openbaar en te vinden op de website van de Jeugdautoriteit.
